Gwara łódzka

Gwara łódzka – łodzianizmy, charakterystyczne słownictwo spotykane tylko wśród mieszkańców aglomeracji łódzkiej. Charakterystyczną cechą wymowy w Łodzi jest pomijanie zmiękczeń w końcówkach czasowników w I osobie liczby pojedynczej: ja robe (zamiast ja robię), ja kompe se (zamiast ja kąpię się), ja sype (zamiast ja sypię), itp.Słowa typowo łódzkie lub wywodzące się z Łodzi:
 
A
angielka – bułka paryskaangielka – długa, cienka bułka pszenna o długości około 30 cm – kształtem i wielkością zbliżona do bochenka chleba. Waży do 500 gramów. W smaku zbliżona jest do francuskiej bagietki.
 
aplikować się – zalecać sięaugust – błazen, klaun cyrkowy

B

badziewie – słabej jakości

badylarz – zawodowy hodowca kwiatów lub bogaty, prywatny przedsiębiorca

bajzel – bałagan

bałuciarz – mieszkaniec Bałut, ale też chuligan

bałuciara – mieszkanka Bałut, ale też prostaczka

betka, betki – drobna sprawa (od bedłek  małych grzybów, nie prawdziwków, sprzedawanych na targach na objętość, mierzonej miseczkami lub szklankami)

bigiel – tłum, zgiełk, miejsce spotkań (pierwotnie nazwa krańcówki /zob.niżej/ tramwajowej na Bałuckim Rynku – w pobliżu dużego targowiska)

brecha – łom

brzuszek – surowy boczek (element mięsny)

boba – papierowy latawiec

bystro – prędko

C

chechłać – kroić, ciąć tępym narzędziem

cieć – kontroler biletów w środkach komunikacji miejskiej (w innych rejonach Polski oznacza dozorcę)

czarne – rodzaj krwistej kiełbasy, także zupa zaprawiana krwią drobiową (najczęściej z kaczki)

cztujda – gęsta zupa

chałka – bułka słodka pleciona

cieć – dozorca, gospodarz domu

chęchy – krzaki

ciekać – biegać

D

drach – czworokątny latawiec

drapoki – drewniane trepy wzmocnione drutem przymocowanym do podeszew

drygle – zimne nóżki (garmażeryjne)

dudy – płucka (podroby)

dulawka – lufka do papierosów

dziad – kapuśniak z ziemniakami

E

ekspres – zamek błyskawiczny

F

famuła, famułka – dom familijny

foliówka – torebka, torba foliowa, reklamówka

G

galancie – dużo, ładnie, dobrze

galanty – duży, ładny, dobry

gołda – wódka

J

jechać do Rygi – wymiotować

K

kanar – kontroler biletów MPK

klapitka – rodzaj kamienicy (utworzone od nazwiska Klapita, właściciela)

kontrol – kontrola biletów w środkach komunikacji miejskiej

krańcówka – pętla linii tramwajowej lub autobusowej

kole godzina – około godziny

kijowo – fatalnie od kija, którym dostawało się lanie

kulosy – nogi

L

lebera – wątrobianka (wyrób garmażeryjny)

leberka – kiełbasa pasztetowa

M

migawka – bilet okresowy komunikacji miejskiej

N

naród – zmiana znaczeniowa słowa, ograniczająca się do grupy np. z danej dzielnicy.

P

papa – gęsta ciecz

po prosty – często używane, zamiast po prostu

prażoki – potrawa z ziemniaków i mąki

piórnica – wspólne darcie pierza

przylepka – piętka chleba (krańcowa)

R

robociarz – robotnik

rolwaga – wóz konny służący do przewożenia złomu

rozmaitości – różnego rodzaju

rzeźnik – sklep mięsny

S

schódki – typowo łódzkie określenie dla schodów złożonych tylko z kilku stopni

siajowe – podłej jakości, niewiele warte (utworzone od nazwiska fabrykanta, produkującego na przełomie XIX i XX w. tkaniny miernej jakości ? Szai Rosenblatta)

spinacz – spinka do włosów

sładnie – łatwo, ładnie, dobrze

smętarz – cmentarz

szmelc – coś nieurzytecznego

szmuchlować – przemycać

sznytka – kromka chleba

szten – latawiec z listew i bibuły

sztyca – drąg, podpora

szlajać się – włóczyć się

szuwaks – czarna pasta do butów

Ś

śnupa – pysk

T

taryfa – taksówka

towar – tkanina

trambambula – piłkarzyki

tytka – papierowa torebka, kawałek papieru spiralnie zwinięty; opakowanie na cukierki; zapożyczenie z niemieckiego (die Tüte = torba), znane również na Śląsku i w Poznańskiem

tytla – papierowa szpula

U

urobić – przeciągnąć kogoś na swoją stronę

W

wajcha – dźwignia mechanizmu

wetować – brać odwet

winkiel – błąd w tkaninie

wtrajlać – jeść łapczywie

wychatrać – wyrwać

wygódka – ubikacja

Z

zachachmęcić – oszukać

zafiranić – zasłonić firanki

zaglądać do szkła – pić wódkę

zalewajka – zupa kartoflana z białym barszczem/ żur ugotowany razem z kartoflami(ziemniakami)

zarajgować – założyć nitki na maszynę

zmechacić- stać się mechatym

z miasta Łodzi – konstrukcja składniowa przestrzegana przez łodzian starszej daty, zamiast wyrażenia z Łodzi – nasuwającego skojarzenie ze złodziejem.

Zaprowadzić gatkę – zacząć rozmowę

zwyczajny – przyzwyczajony „jesteśmy zwyczajni rano wstać”

Ż

żonata – zamężna

żulik – chleb turecki z rodzynkami

żydowską modą – na sposób żydowski, według zwyczajów żydowskich

żyr – jedzenie, żywność

654 odpowiedzi na “Gwara łódzka”

  1. Hello, yeah this article is really pleasant and I have learned
    lot of things from it about blogging. thanks.

  2. wonderful submit, very informative. I’m wondering why the other specialists of this sector don’t realize this. You should proceed your writing. I’m sure, you’ve a great readers’ base already!

  3. No matter if some one searches for his vital thing, so he/she desires to be available
    that in detail, therefore that thing is maintained over here.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *